Κάθε λαός επισφραγίζει την ταυτότητα και την ιδιαιτερότητά του, μέσα από την γλώσσα, την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα, τον τρόπο ζωής και σκέψης, το παρελθόν του και φυσικά μέσα από την τέχνη. Ο λαός εκφράζεται, ζει, μαθαίνει και αγαλλιάζει μέσω της τέχνης και των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων. Η γλυπτική, η ζωγραφική, η αρχιτεκτονική και άλλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες, τον βοηθούν να τιμήσει κάποια σπουδαία πρόσωπα και γεγονότα, να σατιρίσει, να τονώσει τη θρησκεία του, να εκφράσει την αγάπη του και να "αιχμαλωτίσει" στη μνήμη του διάφορες εκδηλώσεις που στιγμάτισαν την ζωή του. Και αυτό είναι το πιο κραυγαλέο που μπορεί να προσφέρει η τέχνη: το ότι μπορεί να καθρεπτίσει όλη την πορεία ενός λάου με ποικίλους τρόπους, επισφραγίζοντας έτσι την ύπαρξή του.(Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο απο εμένα. Εναν 16χρονο μαθητή που αναζητά τους προγόνους του. Το έγραψα για τον Πανευρωπαικό διαγωνισμό με τον ομώνυμο τίτλο. Το έγραφο δεν εστάλη ποτέ στην Αργεντινή, όπου θα διαγωνιζόταν, λόγω καθυστέρησης ταχυδρομίου)
Όσον αφορά στην πατρίδα μας, την Ελλάδα, ο ελληνικός λαός μπορεί να επαίρεται τόσο για το λαμπρό πολιτισμό του και για το ότι αποτέλεσε το λίκνο της Δημοκρατίας, όσο και για την ικανότητα να δημιουργεί καλλιτεχνικά έργα. Όλα τα έργα του λαμπρού ελληνικού πολιτισμού, συνδύαζαν την αρμονία και τη γαλήνη, που πήγαζαν από την ψυχή και το νου του καλλιτέχνη, οδηγώντας το ίδιο το έργο στο αποκορύφωμα του. Ο Έλληνας της αρχαιότητας, αλλά και ο σύγχρονος, είναι γεννημένος να δημιουργεί, να εκφράζεται, να αισθάνεται μέσα από την τέχνη και αυτό κανείς δεν μπόρεσε, μπορεί, ούτε και θα μπορέσει να του το στερήσει . Ακόμα και αν του στερήσουν τα μοναδικά, δικά του έργα, το πάθος του για την τέχνη δεν μπορεί να δαμαστεί από κανέναν, όποιο αξίωμα και να κατέχει.
Οι όροι "σφετεριστές και απατεώνες" αξίζει να αποδοθούν σε εκείνους που λεηλάτησαν τα αρχαία μνημεία, διότι διέπραξαν εγκλήματα και καταστροφές εις βάρος της λαμπρής ιστορίας μας, μιας ιστορίας που ανήκει όχι μόνο στους Έλληνες, αλλά και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το μεγαλύτερο πλήγμα έχει υποστεί ένα κτίριο ξεχωριστό. Ένα κτίριο που αποτελεί έργο ύψιστης καλλιτεχνικής ομορφιάς. Ένα κτίριο που είναι ντυμένο με την εσώψυχη, αισθητική και λαχτάρα του Ικτίνου, του Καλλικράτη και πιθανόν του Φειδία, να δημιουργήσουν ένα πρότυπο αρχιτεκτονικής, συνδυασμένο με την αρμονία και την καλαισθησία τριών Αθηναίων που ποθούσαν να τιμήσουν την προστάτιδα θεά της Αρχαίας Αττικής, την Αθηνά.
Τρείς ομάδες γλυπτών ανέλαβαν να διακοσμήσουν τις μετώπες, τις ζωοφόροι και τα αετώματα. Αυτά ποτέ δεν λαξεύτηκαν ξεχωριστά από τον κορμό του κτίσματος, αλλά πάνω στις πλευρές του. Συνολικά υπήρχαν 92 μετώπες, δηλαδή 32 σε κάθε πλευρά και 14 σε κάθε άκρο. Η βόρεια πλευρά περιέγραφε σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο, η νότια πλευρά περιλάμβανε σκηνές από έναν πόλεμο μεταξύ των Ελλήνων και των κενταύρων, στην ανατολική μπορούμε να δούμε το Αρχαίο Ελληνικό Δωδεκάθεο να μάχεται με τους Γίγαντες και τέλος στην δυτική πλευρά διακρίνεται μια μάχη μεταξύ των Ελλήνων και των Αμαζόνων. Το αέτωμα είχε μήκος 160μ.. Και πρόκειται για ένα συνεχές γλυπτό που απεικόνιζε την πομπή των Παναθηναίων προς τον ναό. Σύμφωνα με τον Παυσανία, το ανατολικό αέτωμα παριστάνει τη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία, ενώ το δυτικό τη μάχη του Ποσειδώνα και της Αθηνάς για την ανάδειξη του προστάτη της Αττικής. Δυστυχώς όμως, η καταστροφή που έχουν υποστεί είναι τόσο μεγάλη, ώστε αντιλαμβανόμαστε τι αντιπροσωπεύουν χάρη στα γραπτά του Παυσανία.
Πολλοί ήταν αυτοί που συνέλαβαν στην καταστροφή ελληνικών αρχαιοτήτων. Ανάμεσά τους βρίσκεται ο Κιουταχής ο οποίος ανατίναξε το Ερέχθειο στον Ιερό λόφο της Ακρόπολης, αλλά και οι Βενετοί οι οποίοι ανατίναξαν ολόκληρη την Ακρόπολη το 1685 μ.Χ περίπου. Το σοβαρότερο όμως πλήγμα επέφερε στα μνημεία μας ο Λόρδος Έλγιν, που όταν παντρεύτηκε, υποσχέθηκε στην πλούσια σύζυγό του ένα υπέροχο, αρχοντικό σπίτι ως γαμήλιο δώρο. Την εποχή εκείνη, στην Μεγάλη Βρετανία, καθετί ελληνικό ήταν "της μόδας" και αποτελούσε δείγμα υψηλής κοινωνικής τάξης. Άλλωστε θα υπήρχε κάτι αξιολογότερο που θα αντικατόπτριζε τον πλούτο του Λόρδου; Έτσι, ο ενθουσιασμός του Έλγιν για την αρχαία ελληνική τέχνη, σε συνδυασμό με την επιθυμία του να γίνει το ζηλευτό πρόσωπο της υψηλής Βρετανικής κοινωνίας, τον ώθησε να προσλάβει τον Thomas Harrison, έναν μεγάλο αρχιτέκτονα, που γνώριζε καλά την ελληνική αρχιτεκτονική, για να σχεδιάσει το νέο σπίτι του, με κλασικό ελληνικό ύφος, το Broom Hall.
Ο στόχος του Έλγιν ισχυροποιήθηκε, όταν διορίστηκε πρέσβης της Μ.Βρετανίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία, εκείνη την εποχή, κατείχε και φυσικά έλεγχε όλες τις περιοχές την Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης και της Αθήνας. Παρόλο που η αρχική του πρόθεση δεν ήταν η απογύμνωση του Παρθενώνα, εκμεταλλευόμενος της μεγάλης του θέσης, ζήτησε από τους Οθωμανούς για άδεια απομάκρυνσης έργων ελληνικής τέχνης από την Ακρόπολη για να διακοσμήσει την κατοικία του. Καθώς η ελληνική τέχνη τύχαινε εκτίμησης από τους κατακτητές, η άδεια για την υποστύλωση δεν άργησε. Το φιρμάνι αποδόθηκε στον Βρετανό Λόρδο το 1801. Έτσι η λεηλάτηση του Παρθενώνα άρχισε...
Αρχικά ο Έλγιν συγκέντρωσε μια ομάδα από ζωγράφους, κτίστες και αρχιτέκτονες. Η τοπική τουρκική αρχή τους επέτρεψε μόνο να ζωγραφίσουν και όχι να πάρουν χτισμένα κομμάτια. Ο ίδιος αφαίρεσε βάναυσα ένα πολύ μεγάλο μέρος του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα, 56 από τους 97 λίθους της ζωοφόρου, 19 μορφές από το αέτωμα και 15 μετώπες από την νότια πλευρά. Είναι σημαντικό να αναφερθεί, πως το 1806 μια από τις Καρυάτιδες απομακρύνθηκε από την ξεχωριστή της θέση, όπως ακριβώς και μια κολώνα από την γωνία του Ερέχθειου. Όμως το πιο λυπηρό είναι ότι κατά την αφαίρεσή τους, υπέστησαν ανεπανόρθωτη ζημιά, κυρίως σπασίματα. Όλα τα κιβώτια που εμπεριείχαν τα γλυπτά, μεταφέρθηκαν στην Αγγλία μέσω θαλάσσης. Το πρώτο πλοίο που χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά, ήταν το Mentor το οποίο βυθίστηκε κοντά στην περιοχή των Κυθήρων μαζί με πολλές δεκάδες κιβώτια με γλυπτά, τα οποία έμειναν στον βυθό επί δύο χρόνια. Η επόμενη αποστολή για την μεταφορά των μαρμάρων ήταν με τη φρεγάτα Cambian, η οποία βυθίστηκε και εξαφανίστηκε δια παντός, παίρνοντας μαζί της, έργα, ανυπολόγιστης ιστορικής αξίας. Το 1810 ο Έλγιν φόρτωσε ακόμη ένα που το γέμισε με την "λεία" του, το πολεμικό πλοίο Ύδρα. Και τέλος, μια δεκαετία, περίπου, αργότερα, τα πλοία Τάγος και Δορυφόρος μετέφεραν τα τελευταία φορτία με διάφορες ταφόπλακες, βάζα και άλλα πολύτιμα έργα τέχνης, διότι ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία, τερμάτισε την επίπονη λεηλασία του Λόρδου.
Όταν τα πρώτα μάρμαρα έφτασαν στο Λονδίνο, ο Έλγιν προσπάθησε να βρει αγοραστή. Στο διάστημα αυτό, τα αγάλματα έμειναν στο υπόγειο του σπιτιού του παραπεταμένα, γνωρίζοντας τη σήψη από την καταστροφική υγρασία του κλίματος του Λονδίνου. Αργότερα σκέφτηκε να τα πουλήσει στην κυβέρνηση, όμως λόγω του πολύ υψηλού ποσού που ζητούσε, δεν πουλήθηκαν. Τελικά, ο Έλγιν υπέκυψε και η τιμή έπεσε πολλές δεκάδες χιλιάδες λίρες. Λέγεται πως για την μεταφορά τους ξόδεψε περίπου 50.000 λίρες, ενώ τα πούλησε έναντι του ποσού των 35.000 λιρών. Τόσο υποτιμήθηκαν λοιπόν τα λαμπρά έργα των αρχαίων Ελλήνων. Η Βρετανική πολιτεία τα φιλοξένησε σε έναν διάδρομο, κατασκευασμένο από τον Sir Joseph Duveen, με δικά του έξοδα. Ακόμη και σήμερα, πιστεύεται πως υπάρχουν και άλλα μάρμαρα στο Burlington House, το σπίτι του Έλγιν.
Μετά από αρκετά χρόνια, 1938 με 1939 περίπου, έγινε ο καθαρισμός των μαρμάρων του Παρθενώνα μέσα σε ένα διάστημα δεκαπέντε μηνών. Το εργατικό προσωπικό ανέλαβε τον καθαρισμό αυτό, και μην έχοντας επίσημη εξουσιοδότηση, χρησιμοποίησε χάλκινα εργαλεία για να απομακρύνει τους "λεκέδες" από την επιφάνεια των μαρμάρων, που στην ουσία ήταν τα αποτυπώματα που άφησε η ιστορία πάνω τους. Είχε λανθασμένα θεωρηθεί, πως η τοποθέτησή τους στο νέο διάδρομο του Βρετανικού Μουσείου, ήταν μια καλή ευκαιρία να αφαιρεθούν οι λεκέδες αποχρωματισμού. Όμως η Ιστάμενη Επιτροπή του μουσείου βρήκε πως κατά την διάρκεια του υποτιθέμενου καθαρισμού, ένα πολύ μεγάλο μέρος των μαρμάρων υπέστη μεγάλη ζημιά. Η διαμάχη συνεχίστηκε όταν το μουσείο κατηγορήθηκε πως επιτυγχάνει την αποσύνθεση της καρυάτιδας με ένα προστατευτικό κάλυμμα πλαστικής ταινίας.
Υπάρχουν πολλές απόψεις, όσον αφορά την επιστροφή των μαρμάρων. Πολλοί πιστεύουν πως ο Έλγιν έκλεψε έργα μεγάλης ιστορικής αξίας από τον Παρθενώνα της Ακρόπολης, ενώ άλλοι πιστεύουν πως η μετακίνησή τους, τα έσωσε από βέβαια καταστροφή. Η αλήθεια είναι πως και οι δύο απόψεις είναι ορθές. Όμως, η δικαιολογία πως η Ελλάδα δεν έχει έναν χώρο, μεγάλο και κατάλληλο για την φύλαξή τους, δεν έχει βάση πλέον. Το νέο μουσείο της Ακρόπολης δίνει ελπίδες σε αυτούς που είναι υπέρ της επιστροφής των γνωστών Ελγίνειων Μαρμάρων, διότι είναι ένας νέος, ευρύχωρος και υψηλής τεχνολογικής και αρχιτεκτονικής κατασκευής χώρος. Είναι έτοιμο να δεχτεί πίσω τα μάρμαρα που δικαιωματικά, πολιτισμικά και ιστορικά ανήκουν στην Ελλάδα, στον ελληνικό λαό.
Η αρπαγή τους έγινε χωρίς τη συγκατάθεσή μας, όταν ο Έλληνας βρισκόταν υπό την Οθωμανική κυριαρχία και το έθνος μας δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να προστατεύσει τα μνημεία του. Εξάλλου, είναι παράλογο για τους Έλληνες να ταξιδεύουν στο εξωτερικό, όχι μόνο στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και σε άλλες χώρες, για να γνωρίσουν τον ελληνικό πολιτισμό. Το δικό τους πολιτισμό. Είναι άδικο να ξέρουμε πως τα μάρμαρα κρατούνται κυρίως για οικονομικούς λόγους. Οι ξένοι δεν τα κρατούν για την ιστορική και καλλιτεχνική τους αξία, ούτε βιώνουν το συμβολισμό τους. Τα βλέπουν ως ένα μέσο που τους επιφέρει πολλά έσοδα. Επιπρόσθετα, εδώ δημιουργήθηκαν. Εδώ οικοδομήθηκαν και εδώ πρέπει να επιστρέψουν. Εδώ είναι η κατοικία τους. Στα ξένα μουσεία και εδάφη, μοιάζουν να ζουν σε εξορία. Αποτελούν την πολιτιστική μας κληρονομιά. Εκφράζουν την ψυχή του Έλληνα και τα δικαιούμαστε. Είναι η ιστορία μας και δεν είναι λίγες οι φορές που πολεμήσαμε γι’ αυτή.
Συχνά γίνονται προσπάθειες για την ευαισθητοποίηση των μαζών. Υπάρχει προσπάθεια, τόσο της κυβέρνησης, όσο και διαφόρων σπουδαίων ανθρώπων. Λαμπρό παράδειγμα ήταν ο Μανώλης Ανδρόνικος ο οποίος έκανε ένα δημοσίευμα στον τύπο για την σημασία των παρθενώνιων γλυπτών. Όμως, ο άνθρωπος ο οποίος έχει κάνει πράξη αυτά που λέει για την επιστροφή τους, ήταν η τότε Υπουργός Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη. Μια παράγραφος δε φτάνει για να αναφερθώ στις ενέργειές τις. Η εξαίρετη αυτή κυρία αποτελεί πρότυπο προς μίμηση για κάθε Έλληνα που επιθυμεί την επιστροφή των μάρμαρα. Κάθε φορά ο λόγος της ήταν έμπνευση˙ ξεσήκωνε το πάθος και την λαχτάρα των Ελλήνων για τα κλεμμένα έργα τέχνης.
Σήμερα, πρέπει να βαδίσουμε στα μονοπάτια που χάραξαν εκείνοι, με τελικό σκοπό να συγκεντρωθούν τα ακρωτηριασμένα κομμάτια του Παρθενώνα. Οφείλουμε να αγωνιστούμε με κάθε τρόπο για την αποκατάσταση της τιμής και της ηθικής μας. Πρέπει να δείξουμε, πως αυτά τα μνημεία είναι η υπερηφάνεια μας, οι θυσίες των λαμπρών προγόνων μας. Σε αυτά βρίσκεται η ουσία της ελληνικότητας μας. Είναι το ίδιο το όνομά μας. Είναι το "εμείς" των Ελλήνων. Η πρόταση της Μελίνας είναι και δική μου επίκληση προς τους τωρινούς κατόχους των μνημείων μας:" Όμως τώρα στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής παρακαλώ δώστε τα πίσω. Η κυβέρνησή μας έχει ζητήσει ξανά και ξανά την επιστροφή τους, αλλά η απάντησή τους ήταν πάντα αρνητική. Όμως, όσο ακόμα υπάρχουμε, όσο ακόμα μπορούμε να λεγόμαστε Έλληνες, το αίτημα αυτό δεν θα πάψει ποτέ να υπάρχει."
Τώρα, ήρθε η ώρα να μιλήσω με ευθύτητα. Να εκφραστώ και να πω αυτά που νιώθω. Να μιλήσω σαν ένας μαθητής, που θέλησε να γράψει για τα μνημεία που δεν έχει αντικρίσει με τα μάτια του. Μνημεία δικά του. Του λαού του. Είμαι μικρός ακόμα για να γνωρίζω τα πάντα για την ιστορία της κλοπής. Αλλά ξέρω, πως η ιστορία της κλοπής των μαρμάρων, είναι κλοπή μιας ιστορίας. Της ιστορίας της δικής μου, της οικογένειάς μου, των οικογενειών των φίλων μου, των ανθρώπων που θεωρούνται Ελληνικό Έθνος. Και τολμώ να την αποκαλέσω την Μελίνα με το μικρό της, γιατί την νιώθω. Την θαυμάζω. Μάλλον, την υπέρ-θαυμάζω για το πάθος της για τον Πολιτισμό μας. Βασίστηκα πάνω στα λεγόμενά της, στους αγώνες της, διότι με εκφράζει ως άνθρωπο. Ως ελληνόπουλο. Δεν θα μπορούσα να τα πω πιο ωραία και να κρατήσω το στοιχείο της ψυχής ενός ανθρώπου που λησμονεί κάτι δικαιωματικά δικό του. Κάτι που κάποιοι προσπαθούν να το πάρουν, ξεσηκώνοντας το εγώ του και ξυπνώντας ένα θηρίο που του παίρνουν την τροφή, που με ιδρώτα έπιασε. Όμως το θηρίο αυτό, δεν θα μένει πάντα στην άμυνα ή στις προειδοποιήσεις. Κάποια μέρα θα επιτεθεί και θα διεκδικήσει αυτό που θέλει.
Ίσως όλα αυτά φανούν υπερβολικά, αλλά αυτά νιώθω. Αυτά αισθάνομαι όταν βλέπω τον Ελληνικό πολιτισμό, έξω, πέρα από την Ελλάδα. Όταν μπορώ να δω την Νίκη της Σαμοθράκης και την Αφροδίτη της Μήλου μόνο στα περιοδικά. Χωρίζομαι στα δύο. Από την μια νιώθω οργή και από την άλλη λύπη. Η οργή μου είναι αποτέλεσμα της άδικης κράτησης των μαρμάρων. Κράτηση που βασίζεται σε ουτοπικά και αέρινα επιχειρήματα. Επίσης, η οργή μου μεγαλώνει, διότι οι Έλληνες εκπλήρωσαν αυτό που είχαν υποσχεθεί. Τη δημιουργία, δηλαδή, ενός μεγάλου Μουσείου που μπορεί να συντηρήσει στο ύψιστο τα μάρμαρα. Ενώ οι ξένοι δεν έκαναν τίποτα γι’ αυτό. Ούτε ένα βήμα για την επιστροφή τους. Πολλή ειρωνεία!
Αυτό είναι Έλληνας. Ζητάει πάντα κάτι το οποίο είναι δικό του. Δεν λέω πως η Ελλάδα είναι πάντα τέλεια και χώρα προς μίμηση ( Άλλωστε καμία χώρα δεν είναι). Όμως θέλω να είμαι όσο πιο αντικειμενικός μπορώ με τις έως τώρα γνώσεις μου. Απλώς, επιθυμώ και το λέω πως σε αυτήν τη συγκεκριμένη υπόθεση απαιτεί το δίκιο και πρέπει να είναι κάθετη στις απόψεις της. Από την στιγμή που η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητη, ένα από τα πρώτα νομοθετικά διατάγματα που πέρασαν από την Ελληνική κυβέρνηση είναι αυτό της προστασίας και της συντήρησης των εθνικών μνημείων. Άρα δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την Ελλάδα αδιάφορη, όπως πολλοί έκαναν κατά καιρούς. Πολεμούσε, πολεμά και θα πολεμά μέχρι να φτάσει έστω και το τελευταίο κομμάτι μαρμάρου στο Ελληνικό έδαφος.
Και η λύπη μου είναι αυτό που κυριαρχεί μέσα μου. Σκέφτομαι τόσους Έλληνες που δεν μπορούν να πουν αυτό που νιώθουν. Και ας μου επιτραπεί να πω, ότι αποτελώ ένα στόμα, του οποίου η φωνή πηγάζει από το λαρύγγι ενός ολόκληρου έθνους. Και νιώθω υπερήφανος που το λέω. Επίσης, μπορώ να πω, πως είμαι βαθύτατα συγκινημένος από το άκουσμα ενός γεγονότος: όταν οι Οθωμανοί ήταν εγκλωβισμένοι στην Ακρόπολη, μη έχοντας πολεμοφόδια, άρχισαν να καταστρέφουν τις κολόνες για να αφαιρέσουν το μόλυβδο και να φτιάξουν βόλια. Οι Έλληνες στρατιώτες όμως, τους έδωσαν πολεμοφόδια λέγοντάς τους "Να τα βόλια. Μην αγγίζεται τις κολόνες". Εάν αυτό δεν είναι αγάπη για την ιστορία, τότε τι είναι; Αλλά το αποκορύφωμα της συγκίνησης μου είναι τα λόγια ενός γέρου Έλληνα που ήταν καρδιοπαθής. Είπε λοιπόν: Παίρνετε τους θησαυρούς μας. Σας παρακαλώ να τους φυλάξετε καλά. Μια μέρα θα τους ζητήσουμε πίσω…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου